Sözcük Türleri

SÖZCÜK TÜRLERİ

Sözcükler tür bakımından temelde iki ana gruba ve sekiz ayrı türe ayrılır:

a. İsim soylu sözcükler: İsimsıfatzamirzarfedatbağlaç ve ünlemler
b. Fiiler soylu sözcükler: Fiiller


İSİM (AD)

Varlıklarıkavramları karşılayan sözcüklerdir.
İsimlerlekarşıladıkları kavram ve nesneler arasında çok sıkı bir ilgi vardır.Bunlar daima birbirlerini çağrıştır.

Örneğin; "kitap" sözü aklımızda hemen varlık olarak "kitap" nesnesini canlandırır ya da bir kitabı gördüğümüzde zihnimize hemen onu karşılayan isim gelir.

Kavramlar için ise bu kadar belirgin bir ilişki varlığını söyleyemeyiz. Örneğin "dert" dendiğinde aklımızda bir nesne canlanmaz; ancak bunun insanı sıkıntıya sokan bir durum olduğu zihnimizde belirir.

İsim çeşitleri ise şu şekildedir:


A. Varlıklara Verilişlerine Göre İsimler
1. CİNS İSİM

Aynı türden varlıkları karşılayan isimlerdir.Bu varlıkların benzerleri etrafta çoktur.
Cins isimlerin ilk harfleri büyük harflerle yazılmaz.

Örn.; "Çiçekokulkitapsilgi ..." v.s.



2. ÖZEL İSİM

Tek olantam bir benzeri bulunmayan varlıkları karşılayan isimlerdir.

Ankara Kayseri Adıyaman gibi yer adları
Hatice Sultan Recep gibi kişi adları
Türkiye İtalya Sudan gibi ülke adları
Günün Ötesi Kiralık Konak Türk Edebiyatı Hürriyet gibi kitap dergi gazete adları
Bilkent Üniversitesi Yeşilay Türkiye Büyük Millet Meclisi gibi kurum adları
İngilizce Türkçe Rusça gibi dil adları
Boncuk Tekir Yumak gibi hayvanlara verilen adlar özel isimdir başharfleri büyük harf olarak yazılır.
B. Varlıkların Sayılarına Göre İsimler
1. TEKİL İSİM

Sayıca tek bir varlığı karşılayan isimlere tekil isim denir.
Bunlar; "kitap çocuk şiir bilgisayar ..." gibi bir varlığı karşılayan isimlerdir.


2.ÇOĞUL İSİM

Sayıca birden çok varlığı karşılayan isimlerdir. Çoğul isimler "-ler -lar" eki getirilerek yapılır.

"Kitaplar çocuklar şiirler bilgisayarlar ..."



3.TOPLULUK İSMİ

Yapıca tekil olduğu halde yani çoğul eki almadığı halde birden çok varlığı karşılayan isimlere topluluk ismi denir .

"Toplum halk millet ordu bölük sürü ..." sözcükleri birer topluluk adıdır.


Topluluk isimleri de çoğul eki alabilir. Bu durumda grupların çoğulu bildirilmiş olur.

Örn.; "Ordular ilk hedefiniz Akdeniz!" cümlesinde "ordu" topluluk ismi çoğul eki almıştır.Burada ordunun birden fazla olduğu anlatılmak istenmiştir.
C. Varlıkların Oluşlarına Göre İsimler
1.SOMUT (MADDE) İSİM

Duyu organlarımız ile algılanan isimlere somut isim denir.

"Kitapmasainsanışık ..." isimleri beş duyumuzdan biri ile algılanan somut isimlerdir.


2.SOYUT (MANA) İSİM

Duyu organlarımız ile algılanamayan ama varlığına inandığımız isimleridir.

"Neşe özlem sevgi korku ..." isimleri duyu organımız ile algılanamayan soyut isimlerdir.
D. Yapıları Bakımından İsimler
1. BASİT İSİM

Yapım eki almamış kök halindeki isimlerdir.

"Masasıratelevizyonkalemdefteranne ..."


2. TÜREMİŞ İSİM

İsim yada fiil kökünden yapım ekiyle elde edilen yenianlamlı isimlerdir.
Türemiş bir iismle o ismin kökü arasında mutlaka anlam bağlantısı vardır.

"Kulaklıkgözlükçüsevgiyolcugörevkitapçıt uzlu kevsizTürkçe ...


3. BİRLEŞİK İSİM

- En az iki sözcükten oluşurlar.
- Sözcükler temel anlamlarını yitiripbirlikte yeni bir anlam kazanırlar.
- Sözcüklerin türleri ne olursa olsun mutlaka bir ismi karşılar.
- Her zaman bitişik yazılırlar.

"Biçerdöver dedikodu uçaksavar sivrisinekeczane ateşböceği sütlaç ..."

NOT:
sütlaç => sütlü + aş

"sütlü" kelimesinde süt sıfattır ve "ü" harfi ses düşmesine uğrar. "aş" ise isimdir ve "ş" "ç" ye dönüşür.

Aynı şekilde ;
eczane => ecza + hane

"ecza" kelimesi isimdir "hane" kelimesinde ki "h" harfi ise ses düşmesine uğramıştır.
__________________